Jak pomagamy
- Zaburzenia depresyjne
- Zaburzenia afektywne dwubiegunowe
- Męska depresja
- Lęk uogólniony, przewlekły
- Fobia społeczna
- Zespół stresu pourazowego
- Zaburzenia osobowości
- Zaburzenia snu
- Zaburzenia psychotyczne
- Uzależnienia
- ADHD u dzieci i u dorosłych
- Autyzm, zespół Aspergera
- Fobia szkolna
- Zaburzenia psychiczne wieku podeszłego, otępienia, depresja i lęk u osób starszych
- Zaburzenia odżywiania
Depresja to konstelacja wielu różnych myśli, uczuć i zachowań, to nie jeden czy dwa objawy. Psychiatrzy i psychologowie stworzyli system oceny i kategoryzacji tego złożonego zbioru symptomów. Fachowa diagnoza opiera się badaniu czterech grup objawów depresji obejmujących ocenę nastroju, funkcji poznawczych, motywacji i objawów somatycznych. Do stwierdzenia wystąpienia epizodu depresji objawy muszą trwać przez minimum 2 tygodnie.
Główne objawy, na które należy zwrócić uwagę to:
- obniżony nastrój (smutek, przygnębienie),
- problemy ze snem (trudności z zasypianiem, wybudzanie się, budzenie się nad ranem, rzadziej nadmierna senność),
- zmniejszenie odczuwania przyjemności (anhedonia),
- zaprzestanie aktywności, które wcześniej sprawiały satysfakcję (hobby, spotkania z przyjaciółmi),
- zmiana apetytu (zmniejszenie, rzadziej zwiększenie),
- zmęczenie, zanik chęci do życia,
- poczucie winy i małej wartości, poczucie bezużyteczności, bycia ciężarem
- niepokój, lęk,
- trudności z koncentracją i zapamiętywaniem,
- trudności z podejmowaniem decyzji,
- obniżone libido,
- objawy somatyczne,
- myśli o śmierci, myśli i tendencje samobójcze, próby samobójcze (!).
Dominującymi objawami depresji są smutek, przygnębienie, poczucie bezwartościowości i winy, a cierpiący na nią nie są często w stanie powstrzymać się od płaczu. Nastrój może zmieniać się w ciągu dnia. Zwykle osoby z depresją najgorzej czują się rano, a w ciągu dnia ich nastrój czasem nieco się poprawia. Oprócz smutku i poczucia winy często występuje niepokój, również pod postacią objawów somatycznych (ból brzucha, głowy, kręgosłupa, uczucie duszności, napięcie w klatce piersiowej, kołatanie serca).
Ponadto niemal tak samo często, jak poczucie smutku i winy, występuje utrata odczuwania radości z życia (anhedonia). Czynności, które osobie dawniej dawały przyjemność, po zachorowaniu stają się męczące albo nudne. Wraz z nasilaniem się choroby anhedonia zaczyna obejmować prawie wszystkie aktywności chorego. W miarę nasilania się objawów depresji, odczuwanie radości z hobby, rekreacji lub życia zawodowego czy rodzinnego słabnie. Osoby, które przed zachorowaniem były duszą towarzystwa, w jej następstwie zaprzestają jakichkolwiek kontaktów. W efekcie nawet dające przyjemność aktywności biologiczne, takie jak jedzenie lub seks, tracą swój sens, pacjent odczuwa do nich niechęć.
Depresja jest zaburzeniem, którym często występuje zagrożenie samobójcze. Jeśli mamy do czynienia z bezpośrednim zagrożeniem samobójczym konsultacja lekarska musi odbyć się bezzwłocznie.
Leczenie depresji najczęściej wymaga rozpoczęcia farmakoterapii, w późniejszych etapach pomocna może być również psychoterapia. Ważne jest także poinformowanie i wyjaśnienie bliskim pacjenta jak rozumieć objawy i jak postępować w tej trudnej sytuacji (psychoedukacja).
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
prof. dr hab. n. med. Dominik Strzelecki
dr n. med. Małgorzata Zabrocka
dr n. med. Iwona Dobrowolska-Tomsia
dr n. med. Oliwia Gawlik-Kotelnicka
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
lek. Katarzyna Kapsiak-Patecka
lek. Justyna Szyburska
lek. Grażyna Manista-Zielińska
Choroba afektywna dwubiegunowa (w skrócie ChAD) to zaburzenie polegające na naprzemiennie występujących po sobie epizodach depresyjnych i maniakalnych lub hipomaniakalnych.
Epizod depresyjny w chorobie jest dość łatwo rozpoznać. Możemy zaobserwować m.in. znaczący spadek nastroju i energii, pesymizm, brak wiary w siebie, nawracające lęki, niezdolność do wykonywania najprostszych czynności. Pacjent może być zahamowany psychoruchowo – jest spowolniały, trudno nawiązać kontakt wzrokowy i słowny. Chory jest napięty albo senny, ma obniżony popęd seksualny, nie ma ochoty jeść, stale odczuwa lęk.
Drugą stroną choroby są epizody maniakalne. Osoba doświadczająca ich często zachowuje się „jak w cudownym śnie”. Wydaje się jej, że może wszystko, jest niesamowicie zdolna i aktywna, ma poczucie posiadania wyjątkowej mocy, przyspieszony tok myślenia, a jednocześnie problemy z koncentracją uwagi. Osoba taka jest często przekonana, że nie musi jeść, spać, odpoczywać, odczuwa nadmiar sił, pomysłów, wiary w siebie i swoją moc sprawczą. Zdarza się, że uznaje się za tak kreatywną, że potrafi rozwiązać dowolny problem – również taki, z którym ludzkość nie poradziła sobie do tej pory. Ponieważ osoby doświadczające manii często mają wzmożone libido, często zdarzają się im przypadkowe kontakty seksualne, romanse, nieplanowane ciąże. Ponadto zachowują się impulsywnie, w nieprzemyślany sposób wydając pieniądze lub ryzykując życie swoje i innych (zachowania ryzykowne, np. niebezpieczne, brawurowe prowadzenie pojazdu). Stanem podwyższonego nastroju i energii o mniejszym nasileniu jest hipomania, nie dochodzi tutaj do dezorganizacji funkcjonowania, często obserwujemy podwyższoną produktywność, szybsze myślenie, lepszą koncentrację, wysoką kreatywność. Często pacjenci opisują te stany jako najlepsze okresy swojego życia. Z perspektywy psychiatrii są to jednak epizody choroby, które świadczą o niewystarczającej kontroli choroby, co wiąże się choćby z podwyższonym ryzykiem
Na pojawienie się i rozwijanie choroby afektywnej dwubiegunowej mają czynniki genetyczne, jak również pewną rolę ogrywają stresy środowiskowe (społeczne, ekonomiczne). Z reguły pierwszy epizod choroby łączy się z konkretnym bardzo stresującym przeżyciem, np. wypadek, śmierć w rodzinie, a w przypadku kobiet – ciąża i poród. Przebieg ChAD pogarsza częste w tej chorobie nadużywanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. Warto jednak zauważyć, że nawet u osób, które nie doświadczyły żadnego z opisywanych traumatycznych wydarzeń, choroba może się rozwinąć samoistnie.
Podstawowe znaczenie w leczeniu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego ma bardzo regularne stosowanie leków stabilizujących nastrój. Jako że podstawową cechą choroby jest niestabilność psychiczna, podstawowe znacznie ma unikanie sytuacji zaburzających stabilność nastroju – używanie alkoholu i innych tego typu substancji, zarywanie nocy, wchodzenie w sytuacje obciążone dużym stresem.
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
prof. dr hab. n. med. Dominik Strzelecki
dr n. med. Małgorzata Zabrocka
dr n. med. Iwona Dobrowolska-Tomsia
dr n. med. Oliwia Gawlik-Kotelnicka
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
lek. Katarzyna Kapsiak-Patecka
lek. Justyna Szyburska
lek. Grażyna Manista-Zielińska
Męska depresja a depresja u kobiet
Wielu mężczyzn ma duże trudności w otwartym wyrażaniu takich uczuć jak: smutek, przygnębienie, apatia, lęk czy bezradność. Skrywają je w sobie, bo nauczeni kulturowym przekazem i stereotypem „macho” uważają, że ich okazywanie świadczy o braku męskości i słabości. Nie szukają specjalistycznej pomocy i wsparcia, ponieważ uznają, że mężczyzna musi być silny, zaradny, potrafiący sprostać różnym wyzwaniom. Myślą, że słabość czy niewydolność świadczą o nieporadności życiowej mężczyzny. Jednak depresja dotyka również mężczyzn, choć może ona różnić się od tej „kobiecej”. U mężczyzn pojawiają się tzw. maski depresji tj. symptomy o nietypowym dla depresji obrazie takie jak: poirytowanie, impulsywność, złość, agresja, pracoholizm, nadużywanie substancji psychoaktywnych, zachowania antyspołeczne, ucieczka w zwiększoną aktywność seksualną.
Do pozostałych objawów depresji u mężczyzn należą:
- zmęczenie,
- niepokój,
- obniżenie lub zanik chęci do życia,
- wycofanie emocjonalne,
- problemy ze snem (kłopoty z zaśnięciem, wybudzanie się w nocy i wcześnie nad ranem),
- brak apetytu,
- zmniejszenie odczuwania przyjemności,
- smutek (rzadziej niż u kobiet),
- objawy somatyczne,
- myśli i zachowania samobójcze.
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
prof. dr hab. n. med. Dominik Strzelecki
dr n. med. Małgorzata Zabrocka
dr n. med. Iwona Dobrowolska-Tomsia
dr n. med. Oliwia Gawlik-Kotelnicka
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
lek. Katarzyna Kapsiak-Patecka
lek. Justyna Szyburska
lek. Grażyna Manista-Zielińska
Lęk uogólniony to przewlekły, wolnopłynący lęk, który może utrzymywać się latami. Osoba cierpiąca na ten typ lęku nie potrafi sama opanować niepokoju, a objawy te są przyczyną złego samopoczucia oraz problemów w pracy i relacjach z innymi ludźmi. Emocjonalnie odczuwa bezradność, zdenerwowanie, ciągłe napięcie, czujność i rozdrażnienie. Oprócz tego pacjent zamartwia się, spodziewa się czegoś strasznego. Somatycznie doświadcza ciągłego napięcia mięśni, łatwo się męczy, ma trudności z koncentracją, odprężeniem się i źle sypia.
Warto skonsultować z lekarzem psychiatrą, jeśli doświadczasz następujących objawów i odczuć:
- nasilony lęk i niepokój utrzymujący się przez większość dni w ciągu co najmniej 6 miesięcy
- trudności z opanowaniem lęku czy niepokoju, przy czym jest on połączony z bezradnością lub poczuciem osaczenia, wyczerpania, szybkim męczeniem się, trudnością z koncentracją lub logicznym myśleniem, drażliwością, napięciem mięśni, zaburzeniami snu
- lęk, obawa lub objawy fizyczne wywołują w stopniu istotnym klinicznie złe samopoczucie lub upośledzenie funkcjonowania w życiu społecznym, zawodowym lub w innych ważnych sferach życia.
Lęk przybiera różne postaci. Poza lękiem uogólnionym znamy lęk napadowy (paniczny), przed wystąpieniami publicznymi i oceną (jak w fobii społecznej), pod postacią natręctw (zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne), przed przytyciem (jak w anoreksji), w postaci różnorodnych dolegliwości fizycznych (zaburzenia somatyzacyjne) lub przed poważną chorobą (jak w hipochondrii). Lęk może wystąpić w kontakcie z rozmaitymi czynnikami (fobie, np. dotycząca pająków, węży, wysokości) albo sytuacjami – w tłumie lub na otwartej przestrzeni (agorafobia).
Najlepsze wyniki leczenia zaburzeń lękowych osiąga się łącząc psychoterapię z farmakoterapią.
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
prof. dr hab. n. med. Dominik Strzelecki
dr n. med. Małgorzata Zabrocka
dr n. med. Iwona Dobrowolska-Tomsia
dr n. med. Oliwia Gawlik-Kotelnicka
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
lek. Katarzyna Kapsiak-Patecka
lek. Justyna Szyburska
lek. Grażyna Manista-Zielińska
To w dużym uproszczeniu lęk przed sytuacją, w której osoba narażona jest na ocenę społeczną.
Fobia społeczna to jedno z tzw. zaburzeń lękowych, z którym bardzo często spotykamy się w gabinetach psychiatry i psychoterapeuty. U jej podłoża leży znaczący, czasami wręcz paraliżujący (panika), lęk przed negatywną oceną w sytuacjach społecznych. Mogą być to takie sytuacje, jak publiczne zabranie głosu, wygłoszenie prezentacji lub przedstawienie jakiegoś projektu w pracy, ale też zwrócenie do sklepu źle dobranej bluzki, odpowiedź ustna na lekcji, jedzenie w restauracji czy korzystanie z publicznej toalety.
Oprócz przeżywania silnego lęku osoby z lękiem społecznym obawiają się, że w takich sytuacjach okażą zdenerwowanie, zrobią coś źle, ktoś je negatywnie oceni lub skrytykuje. W związku z tym unikają sytuacji społecznych – np. nie zabierają głosu, nie jedzą w restauracjach, a jedzenie zamawiają przez aplikacje (żeby nie musieć rozmawiać z drugim człowiekiem przez telefon), wolą zamawiać ubrania wyłącznie w sklepach internetowych, proszą o pomoc bliskich kiedy trzeba coś załatwić, powiedzieć, zapytać. Bardzo skupiają się na tym co aktualnie się z nimi dzieje (np. czy się czerwienią, pocą, szykują sobie co chcą powiedzieć) lub intensywnie obserwują otoczenie wrażliwi na wszelkie sygnały dezaprobaty.
Fobia społeczna często pojawia się już u dzieci i młodzieży, ale początek zaburzenia może wystąpić w każdym przedziale wiekowym, znacznie utrudniając funkcjonowanie. Wiadomo, że dziedziczymy skłonność do pojawienia się zaburzeń lękowych, jednocześnie otoczenie ma wpływ modelujący – stres wywołuje i utrwala objawy. Zatem możemy czasem zaobserwować sytuację, kiedy rodzice unikający trudnych sytuacji społecznych z powodu lęku, będą obserwowani przez dzieci, które sytuacje te zaczną kojarzyć z lękiem.
Uznano, że jeśli odczuwanie lęku przed ekspozycją społeczną trwa co najmniej sześć miesięcy i w dużym stopniu uniemożliwia funkcjonowanie (np. swobodne chodzenie do pracy czy szkoły) lub wywołuje duży dyskomfort i cierpienie, możemy mówić o lęku społecznym, czyli fobii społecznej. Z powodu cierpienia i poważnego wpływu na funkcjonowanie warto skonsultować te objawy z psychiatrą lub psychoterapeutą.
Leczenie fobii społecznej najczęściej polega na łączeniu oddziaływań psychoterapeutycznych i farmakologicznych.
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
prof. dr hab. n. med. Dominik Strzelecki
dr n. med. Małgorzata Zabrocka
dr n. med. Iwona Dobrowolska-Tomsia
dr n. med. Oliwia Gawlik-Kotelnicka
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
lek. Katarzyna Kapsiak-Patecka
lek. Justyna Szyburska
lek. Grażyna Manista-Zielińska
Zespół stresu pourazowego (PTSD) to zaburzenia psychiczne wywołane przez traumatyczne czynniki zewnętrzne (działania zbrojne, wypadek, okaleczenie, gwałt i inne sytuacje, w których życie i zdrowie człowieka jest zagrożone). Zaburzenia te mogą pojawić się, kiedy samo zagrożenie nie dotyczy nas samych, ale jesteśmy świadkiem zagrożenia osoby nam bliskiej.
PTSD objawia się poczuciem wyobcowania lub wyłączenia się od innych, ograniczeniem zainteresowań („zawieszenie”), przeżywaniem urazu ciągle na nowo – np. w snach, przebłyskach pamięci i w rozmyślaniach. Charakterystyczna jest również obojętność na świat, unikanie myśli, uczuć, miejsc, ludzi, które przypominają o urazie (często pojawia się lęk jak przy zdarzeniu wywołującym zaburzenie), a jednocześnie doświadczanie lęku i pobudzenia, które nie występowały przed urazem np. zaburzeń snu, nadmiernej czujności, trudności ze skupieniem uwagi, wyolbrzymionymi reakcjami strachu i wybuchami gniewu.
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu zaburzenie to diagnozowane było głównie u żołnierzy wysyłanych na misje wojenne. Obecnie jednak psychiatrzy kwalifikują do takiego rozpoznania pacjentów, których doświadczenia i traumy życiowe nie były związane z działaniami wojennymi, jednak poziom przeżywanego stresu z innych powodów był analogiczny do stresu i urazów psychicznych po doświadczeniach wojny i kataklizmów.
Leczenie PTSD, podobnie jak innych zaburzeń lękowych, polega na łączeniu oddziaływań psychoterapeutycznych i farmakologicznych.
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
prof. dr hab. n. med. Dominik Strzelecki
dr n. med. Małgorzata Zabrocka
dr n. med. Iwona Dobrowolska-Tomsia
dr n. med. Oliwia Gawlik-Kotelnicka
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
lek. Katarzyna Kapsiak-Patecka
lek. Justyna Szyburska
lek. Grażyna Manista-Zielińska
Zaburzenia osobowości
Osobowość jest konstruktem, który stanowi o indywidualności, niepowtarzalności każdego z nas, jest naszym systemem operacyjnym.
O zaburzeniu osobowości mówimy wtedy, gdy człowiek odczuwa, myśli i zachowuje się w sposób odbiegający od akceptowanego w społeczeństwie („normy”), przy czym odczucia, myśli i zachowania te stanowią utrwalone wzorce (od dzieciństwa lub wieku młodzieńczego). Żeby mówić o zaburzeniu osobowości, trzeba stwierdzić, czy dane wzorce wywołują cierpienie u osoby je przejawiającej i/lub innych osób obcujących z nią i niekorzystnie wpływają na funkcjonowanie.
Znamy specyficzne grupy zestawów zachowań i określenia dla nich:
- osobowość paranoiczna (z wysokim poziomem podejrzliwości, nadwrażliwością na krytykę, uraźliwością, trudnościami z dostosowaniem do innych ludzi, przeczuleniem na własną krzywdę, ciągłym niezadowoleniem),
- osobowość schizoidalna (z unikaniem przyjemności, chłodem emocjonalnym, wycofaniem, trudnościami w wyrażaniu ciepłych uczuć, nieczułością na pochwały i krytykę, samotnictwem, brakiem bliskich przyjaciół),
- osobowość dyssocjalna (typowe jest nieliczenie się z uczuciami innych, lekceważenie norm i reguł, niezdolność utrzymywania trwałych emocji wobec ludzi, trudność w przeżywaniu poczucia winy, obwinianie innych, konflikty z prawem);
- osobowość chwiejna emocjonalnie, typ impulsywny (dominuje tu wyraźna skłonność do działań impulsywnych, kłótliwość, ryzykanctwo, wybuchy gniewu lub przemocy, niestabilny nastrój) lub typ borderline (niestały obraz swoich celów i siebie samego, wchodzenie w intensywne i niestabilne związki, groźby lub działania samobójcze, w tym samookaleczenia, uczucie pustki wewnętrznej, duża wrażliwość na odrzucenie);
- osobowość histrioniczna (typowo obecne jest dramatyzowanie, teatralność, uleganie wpływom, chwiejna i powierzchowna uczuciowość, uwodzicielskość w zachowaniu i ubiorze, koncentracja na atrakcyjności fizycznej);
- osobowość anankastyczna (nadmierna ostrożność, częste powątpiewanie, koncentracja na szczegółach, nadmierna skrupulatność, pedanteria, sztywność, brak elastyczności w relacjach, upór, potrzeba kontroli, podporządkowanie regulaminom),
- osobowość lękliwa (z unikaniem ludzi i sytuacji, lękiem, napięciem, przekonaniem o swoich nieprzystosowaniu i niskiej wartości, nadwrażliwością na krytykę, nadmierną ostrożnością);
- osobowość zależna (oddawanie odpowiedzialności za siebie innym, podporządkowanie innym, niechęć stawiania innym wymagań, nieradzenie sobie z byciem samemu, lęk przed pozostaniem bez opieki).
Główną metodą terapeutyczną zaburzeń osobowości jest psychoterapia, w związku trwałością omawianych cech najczęściej jest to proces długoterminowy. W przypadku występowania nasilonych objawów, np. lękowych, depresyjnych, impulsywności lub wahań nastroju stosuje się również wparcie farmakoterapeutyczne.
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
prof. dr hab. n. med. Dominik Strzelecki
dr n. med. Małgorzata Zabrocka
dr n. med. Iwona Dobrowolska-Tomsia
dr n. med. Oliwia Gawlik-Kotelnicka
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
lek. Katarzyna Kapsiak-Patecka
lek. Justyna Szyburska
lek. Grażyna Manista-Zielińska
Sen jest potrzebny do życia i prawidłowego funkcjonowania psychicznego. Nawet jedna nieprzespana noc osłabia sprawność psychofizyczną.
Zaburzenia snu mogą objawiać się w formie symptomów nieorganicznych lub organicznych. Do tej pierwszej grupy należą:
- problemy z zaśnięciem,
- problemy z utrzymaniem snu oraz czuwania,
- opóźnienie faz snu,
- odwrócenie rytmu okołodobowego snu (dnia i nocy),
- zbyt wczesne budzenie się,
- somnambulizm (chodzenie we śnie w niepamięci),
- lęki i koszmary senne.
Przyczynami tych zaburzeń mogą być problemy emocjonalne (depresja, lęk), życie w bezustannym stresie, w stanie nieprzerwanego niepokoju czy też doznanie silnego szoku emocjonalnego. W takim wypadku w ciągu dnia pojawiają się trudności z pamięcią i koncentracją, obniżenie motywacji lub też uczucie narastającego wyczerpania.
Z kolei symptomami organicznymi są:
- bezdech senny,
- hipersomnia (nadmierna senność),
- narkolepsja (zasypianie wbrew własnej woli).
Utrzymujący się przez dłuższy czas stan nieprawidłowego snu może powodować wiele negatywnych skutków psychicznych i fizjologicznych, takich jak:
- zmiany nastroju,
- zmęczenie odczuwane w ciągu dnia,
- senność, opóźnienie reakcji,
- pogorszenie jakości wykonywanych zadań,
- spadek motywacji,
- luki w pamięci,
- zwiększona ilość błędów popełnionych w pracy,
- wzrost wypadków samochodowych, np. w wyniku zaśnięcia za kierownicą,
- irytacja, rozgniewanie, napady złości oraz huśtawkę emocjonalną,
- zwiększone spożycie leków,
- spadek odporności na stres,
- spadek odporności immunologicznej,
- zwiększone ryzyko wystąpienia depresji lub innej choroby afektywnej,
- zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania np. na nadciśnienie.
Leczenie zaburzeń snu polega na ograniczeniu czynników zaburzających sen, połączeniu elementów psychoterapeutycznych i (w razie potrzeby) farmakologicznych. Należy pamiętać, że stosowanie alkoholu z czasem tylko pogarsza sprawę. Przewlekłe stosowanie leków nasennych (z grupy „Z” jak zolpidem i zopiklon lub benzodiazepin jak relanium, lorafen czy klonazepam) prowadzi do wystąpienia uzależnienia. Spanie bez nich staje się niemożliwe, brak leku oznacza bezsenność i objawy odstawienne ze skrajnie nasilonym niepokojem.
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
prof. dr hab. n. med. Dominik Strzelecki
dr n. med. Małgorzata Zabrocka
dr n. med. Iwona Dobrowolska-Tomsia
dr n. med. Oliwia Gawlik-Kotelnicka
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
lek. Katarzyna Kapsiak-Patecka
lek. Justyna Szyburska
lek. Grażyna Manista-Zielińska
Zaburzenia psychotyczne to grupa zaburzeń psychicznych, które charakteryzuje nieprawidłowa percepcja rzeczywistości, utrata zdolności właściwej oceny rzeczywistości, zaburzenia w jej postrzeganiu, występowanie halucynacji i/lub urojeń. Do tej grupy zaburzeń zaliczana jest schizofrenia, zaburzenie schizoafektywne, ostre i wielopostaciowe zaburzenia psychotyczne, utrwalone zaburzenia urojeniowe, psychozy alkoholowe oraz pointoksykacyjne i inne. Objawy psychozy pojawiają się w przebiegu zaburzeń świadomości, mogą również występować w przebiegu zaburzeń depresyjnych i choroby afektywnej dwubiegunowej (epizod z objawami psychotycznymi)
Objawami, które są charakterystyczne dla wszystkich typów zaburzeń psychotycznych to:
- halucynacje – doświadczenia zmysłowe, które nie są wywoływane żadnym bodźcem z zewnątrz. Na przykład osoba w stanie psychozy może słyszeć głosy, czuć zapachy albo dotyk na skórze. Osoba chora jest przekonana, że doznania te są prawdziwe, mimo że nie ma to odzwierciedlenia w rzeczywistości,
- urojenia – zaburzenia myślenia polegające na obecności fałszywych przekonań, błędnych sądów nie mających potwierdzenia w rzeczywistości, w które osoba zaburzona mocno wierzy. Bywa, że przekonania te są niedorzeczne i niespójne, jednak osoba w stanie psychozy nie potrafi dostrzec tych niekonsekwencji, bądź absurdalności takich przekonań. Dyskutowanie i przekonywanie o błędności takich przekonań wywołuje u chorego jedynie o złość i w zgodzie z definicją urojeń (urojenia nie podlegają krytycznej ocenie i zmianie pod wpływem argumentacji) nie ma faktycznie sensu.
Urojenia mogą przybierać różną tematykę:
- odnoszące, ksobne – różne neutralne sytuacje są interpretowane jako powiązane, nakierowane na chorego („jestem obserwowany, ludzie śmieją się ze mnie, informacje z telewizji są skierowane do mnie”),
- prześladowcze – pewność chorego, że jest nękany albo śledzony, np. przez sąsiada, mafię,
- odsłonięcia, oddziaływania i owładnięcia – przekonanie, że inne osoby potrafią czytać w myślach chorego, że jakaś zewnętrzna siła wpływa na niego albo go kontroluje,
- winy, kary, katastroficzne – chory uważa, że popełnił niewybaczalny błąd, zasługuje na karę, że jego, jego rodzinę lub cały świat czeka katastrofa,
- nihilistyczne – przekonanie chorego, że nie istnieje, że organy jego ciała nie pracują,
- wielkościowe – osoba chora myśli, że jest osobą o wysokim statusie, np. celebrytą, postacią historyczną, posiada wielką władzę, jest sławny albo bogaty,
- zazdrości – chory myśli, partner jest mu niewierny,
- erotyczne – osoba chora uważa, że ktoś się w niej zakochał.
Psychozą o największej częstości występowania jest schizofrenia, najczęściej o obrazie zespołu paranoidalnego, z dominującymi niezbyt dobrze zorganizowanymi urojeniami i omamami, najczęściej słuchowymi (głosy). Schizofrenia może przybierać również postać katatonii, przebiegać z dezorganizacją zachowania lub mogą dominować objawy negatywne (izolowanie się społeczne, zobojętnienie, zubożenie myśli i mowy, zawężenie amplitudy odpowiedzi emocjonalnej). Skłonność do zachorowania na schizofrenię jest uwarunkowana genetycznie (nazywam to podatnością), ryzyko zachorowania rośnie, jeśli u krewnych pierwszego stopnia rozpoznano tę chorobę. Ogromny wpływ na ujawnienie się choroby mają również czynniki epigenetyczne, czyli wpływające na ujawnienie się efektu posiadanych genów. Wzrost podatności wynika z niesprzyjających warunków podczas ciąży, infekcji matki w czasie ciąży lub komplikacji podczas porodu, które doprowadziły do nieprawidłowego rozwoju mózgu na wczesnym etapie lub niedotlenienia mózgu. Traumy wieku dziecięcego, np. związane z dorastaniem w rodzinie dysfunkcyjnej, zażywanie środków psychoaktywnych również mogą potencjalnie wyzwolić początek choroby.
Przy obecności skłonności zaburzenia psychotyczne o różnym charakterze mogą być wywołane przez rozmaite czynniki: traumatyczne wydarzenia, choroby somatyczne, alkohol i substancje psychoaktywne, doświadczenie przemocy i prześladowania ze strony innych osób. Pomimo podatności genetycznej, choroba nie zawsze się ujawni, gdyż jej rozwój zależy od wielu wskazanych czynników.
Leczenie psychoz w największej mierze polega na stosowaniu leków o działaniu przeciwpsychotycznych. Z uwagi na ogromne ryzyko nawrotu leki należy przyjmować regularnie i w dawkach zaleconych przez lekarza. W przypadku trudności w regularnym przyjmowaniu leków w postaci tabletek opracowano leki w postaci długodziałającej – iniekcji, które przyjmuje się co 2-12 tygodni (w zależności od charakterystyki danego preparatu).
Duże znaczenie ma również psychoedukacji rodziny pacjenta. Bliscy powinni wiedzieć jakie są objawy choroby, jak je rozumieć i jak postępować w razie pogorszenia samopoczucia. Warto pamiętać, że nieodpowiednie traktowanie chorego zwiększa ryzyko nawrotu psychozy.
W przypadku wystąpienia psychoz związanych z używaniem alkoholu lub substancji psychoaktywnych (narkotyki, w tym dopalacze) podstawowe znaczenie ma abstynencja i leczenie uzależnienia/nadużywania.
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
prof. dr hab. n. med. Dominik Strzelecki
dr n. med. Małgorzata Zabrocka
dr n. med. Iwona Dobrowolska-Tomsia
dr n. med. Oliwia Gawlik-Kotelnicka
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
lek. Katarzyna Kapsiak-Patecka
lek. Justyna Szyburska
Bez względu na to czy mamy do czynienia z uzależnieniem chemicznym (od alkoholu, narkotyków, leków) czy z uzależnieniem behawioralnym (nawykowe zachowania) uzależnienie jest chorobą.
O uzależnieniu mówimy, gdy dochodzi do regularnego, niekontrolowanego przyjmowania substancji o właściwościach uzależniających (alkoholu, narkotyków, dopalaczy, leków) lub wykonywania zachowań (uprawiania hazardu, seksu), które powodują efekty neurobiologiczne (tzw. efekt nagrody) od których osoba staje się zależna. W początkowym etapie dają one przyjemność, ale z czasem stają się przymusem, który negatywnie oddziałuje na życie codzienne, w wyniku czego osoba traci kontrolę nad swoim zachowaniem. Objawia się to uzależnieniem psychicznym, które polega na coraz większym przymusem wykonywania czynności lub przyjęcia środka psychoaktywnego. Uzależnienie fizyczne charakteryzuje natomiast zwiększona fizjologiczna tolerancja na substancję (żeby osiągnąć ten sam efekt musimy przyjmować coraz wyższe dawki substancji lub musi rosnąć częstość i intensywność zachowań, od których jesteśmy uzależnieni) oraz objawami odstawienia przy braku bodźca lub substancji (lęk, niepokój, pobudzenie).
Uzależnić się może każdy, choć istnieją pewne cechy, które są predysponowane. Szczególnie narażone są osoby, które nie są odporne na trudne emocje, stres, wahania nastroju, cierpienie, nudę, monotonię, frustrację. Zwykle osoby takie mają trudności z kontrolą zachowań i odraczaniem gratyfikacji, nie umieją lub nie wiedzą, jak radzić sobie z problemami i pokonywać trudności. Charakterystyczna dla nich jest impulsywność i zmniejszona refleksyjność, prezentują one zwiększoną potrzebę stymulacji i pobudzenia, są skupione na teraźniejszości i na zaspokajaniu aktualnych potrzeb.
Bez względu na to czy uzależnienie jest uzależnieniem chemicznym czy uzależnieniem behawioralnym, zawsze niesie za sobą negatywne konsekwencje:
- psychiczne (zmienne nastroje, stałe poczucie podenerwowania, wybuchowość, drażliwość, problemy ze snem, nieumiejętność wypoczynku, zaniżona samoocena, poczucie braku sensu i satysfakcji z życia),
- somatyczne (bóle głowy, problemy ze strony układu pokarmowego, zawroty głowy, bóle nadgarstka, dolegliwości w klatce piersiowej, przewlekłe zmęczenie),
- społeczne (zaniedbywanie relacji z innymi, rozpad rodzin, izolowanie się od ludzi, utrata pracy, ograniczenie aktywności społecznych innych niż zachowania związane z uzależnieniem).
Leczenie uzależnienia jest czasochłonnym i długotrwałym procesem, w którym zasadniczą rolę ogrywają oddziaływania terapeutyczne (specjalistyczna terapia uzależnień). Część uzależnionych wymaga wspomagającego leczenia farmakologicznego. Ogromne znaczenie ma terapia bliskich osoby uzależnionej ze względu na występowanie tzw. współuzależnienia, polegającego na obecności zachowań przystosowawczych w systemie rodzinnym, które w sposób niezamierzony mogą wspierać dalszy rozwój uzależnienia u tej osoby.
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
lek. Justyna Szyburska
lek. Grażyna Manista-Zielińska
mgr Justyna Budzinska
mgr Monika Marchewa
ADHD (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi. Kluczowymi objawami, wokół których możemy różnicować bardziej szczegółowy opis symptomów są: zaburzenia koncentracji uwagi, nadmierna impulsywność i nadpobudliwość psychoruchowa. Typowe dla ADHD są następujące objawy i zachowania:
- trudności z koncentracją i wykonywaniem zadań,
- trudność wielozadaniowości,
- słabe umiejętności planowania i zarządzania czasem,
- dezorganizacja czynnościami i zadaniami,
- regularne gubienie przedmiotów,
- zapominanie codziennej rutyny lub spotkań,
- pomijanie szczegółów lub popełnianie nieostrożnych błędów,
- unikanie lub niepodejmowanie zadań wymagających wysiłku umysłowego przez dłuższy czas,
- stan pozornie roztargniony podczas bezpośredniej rozmowy,
- niewykonanie zadań lub obowiązków w miejscu pracy,
- dekoncentracja,
- częste zapominanie o codziennych czynnościach,
- impulsywność,
- niepokój lub wiercenie,
- mówienie nadmiernie,
- przerywanie rozmów,
- wstawanie, gdy wymagane jest siedzenie,
- bycie bardzo aktywnym i “stale w ruchu”.
Wśród głównych przyczyn ADHD wymienia się m.in. czynniki związane z funkcjonowaniem mózgu, w szczególności zmiany w metabolizmie neuroprzekaźników (są one odpowiedzialne za przekazywanie bodźców z jednej komórki nerwowej do drugiej) oraz niedokrwienie w pewnych obszarach mózgu (w czołowej części mózgu dochodzi do słabszego przetwarzania glukozy, w wyniku czego dostarczana jest tam mniejsza ilość energii). Zmiany obejmują również metabolizm neuroprzekaźników – obserwujemy zmniejszenie stężenia noradrenaliny (odpowiada za koncentrację), dopaminy (steruje bodźcami i napędem) i serotoniny (odpowiada za impulsywność, dopasowanie zachowania do sytuacji).
Mimo że ADHD powszechnie łączy się z okresem dzieciństwa, duża grupa osób ma objawy przez całe życie, co często bardzo niekorzystnie wpływa na ich funkcjonowanie prywatne i zawodowe.
Leczenie polega na oddziaływaniach psychoterapeutycznych poprawiających funkcjonowanie, w razie potrzeby włączane jest leczenie farmakologiczne.
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
prof. dr hab. n. med. Dominik Strzelecki
dr n. med. Iwona Dobrowolska-Tomsia
dr n. med. Oliwia Gawlik-Kotelnicka
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
lek. Katarzyna Kapsiak-Patecka
lek. Justyna Szyburska
lek. Grażyna Manista-Zielińska
Termin “autyzm” pochodzi od greckiego sformułowania ”autos” czyli “sam” i oznacza zaburzenie rozwoju. Zachowania, reakcje, objawy wskazujące na spektrum autyzmu to zachowania z pogranicza wielu specjalności, dlatego przy diagnozie tych zaburzeń lekarz z reguły współpracuje z zespołem specjalistów: psycholog, neurologopeda, pedagog. Objawy związane z autyzmem w zależności od konkretnego przypadku mogą mieć bardzo zróżnicowane nasilenie, dlatego określa się je wspólnym mianem spektrum zaburzeń autystycznych (w skrócie ASD – Autism Spectrum Disorder), do których należy zespół Aspergera.
Do cech charakterystycznych zaburzeń ze spektrum autyzmu należą:
- deficyty w komunikacji,
- trudności w rozumieniu uczuć i myśli innych osób,
- problemy w nawiązywaniu kontaktów z innymi osobami,
- unikanie kontaktu wzrokowego,
- opóźnienie rozwoju mowy,
- osłabienie reakcji na bodźce dźwiękowe (np. na wołanie po imieniu),
- nadwrażliwość na bodźce takie jak dotyk, dźwięk czy światło,
- natrętne oraz uporczywe zachowania i skupienie nadmiernej uwagi na jednym elemencie,
- preferowanie rutyny i niezmienności otoczenia,
- powtarzanie słów lub dźwięków,
- intensywne pasjonowanie się wąską dziedziną wiedzy (np. znaczki),
- branie słów dosłownie, brak umiejętności rozumienia żartów,
- nieużywanie gestów, np. machanie rączką na do widzenia.
Leczenie jest bardzo wymagające, łączy oddziaływania psychologiczne, psychoedukacyjne, logopedyczne, pedagogiczne i w uzasadnionych przypadkach farmakoterapię.
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
Problem może dotyczyć każdego dziecka bez względu na jego wyniki w nauce. Szkoły obawiają się zarówno uczniowie mający problemy z nauką, jak i ci szóstkowi. Co prawda w klasyfikacjach psychiatrycznych nie istnieje takie pojęcie jak fobia szkolna, mimo to specjaliści pracujący z dziećmi i młodzieżą są zgodni co do tego, że coraz częściej mamy do czynienia ze zjawiskiem, które można tak nazwać. Fobia szkolna spełnia bowiem kryteria fobii, czyli nieuzasadnionego, bardzo silnego, nie dającego się opanować, chorobliwego lęku przed określonymi przedmiotami i sytuacjami, który wywołuje tendencję do unikania ich.
Lęk przed szkołą przybiera wiele form. U niektórych dzieci objawia się strachem przed ocenami, nauczycielami, ale też przerwami i konfrontacjami rówieśniczymi. Zaczynają się wagary, przeniesienie całej swojej aktywności społecznej do internetu. Niektóre dzieci odmawiają odpowiadania na forum klasy, podchodzenia do tablicy. Mimo że doskonale znają odpowiedź, wiele z nich się nie zgłasza. Czasami oprócz lęku pojawiają się somatyzacje (napięcie i lęk w postaci objawów z ciała):
- bóle brzucha, skurcze żołądka, wymioty, nudności, biegunki,
- bóle i zawroty głowy,
- gorączka i stany podgorączkowe,
- kołatanie serca,
- duszności i skłonności do omdlewania,
- czerwienienie się,
- drżenie mięśni,
- nadmierne pocenie się.
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
lek. Grażyna Manista-Zielińska
Okres wieku podeszłego związany jest również z obniżeniem aktywności życiowej, poczucia sprawczości i kontroli nad własnym życiem. Osłabienie fizyczne, trudności poznawcze, niemożność wykonywania choćby prostych czynności jak robienie zakupów, sprzątanie w mieszkaniu wpływa negatywnie na postrzegany przez seniora obraz samego siebie i swoje perspektywy.
Najczęściej powiązanymi ze starszym wiekiem zaburzeniami psychicznych są zaburzenia otępienne w przebiegu m.in. choroby Alzheimera, czy zmian naczyniowych w mózgu.
Inne częste zaburzenia psychiczne u osób starszych:
- Zaburzenia lękowe z zaburzeniami snu, poczuciem stałego zmęczenia, drażliwością czy stałym uczuciem niepokoju. Poza tymi objawami u seniorów występować mogą również i somatyczne przejawy lęku, m.in. kołatania serca, uczucie wzmożonego napięcia mięśniowego czy różnego rodzaju dolegliwości bólowe (np. bóle głowy). U starszych osób pojawiać się mogą również m.in. zespół lęku uogólnionego, jak i zaburzenie paniczne, agorafobia,
- Zaburzenia depresyjne z takimi objawami jak: smutek, niski poziom energii, utrata zainteresowań i bardzo często drażliwość, zniecierpliwienie, nerwowość,
- Zaburzenia snu pod postacią skrócenia snu, wydłużonego zasypiania, wybudzania się w nocy i wcześnie nad ranem. Następstwem jest brak poczucia zregenerowania oraz senność i zmęczenie w ciągu dnia.
Leczenie problemów psychicznych u osób starszych wymaga dużego doświadczenia i ostrożności. Oprócz stanu pacjenta należy brać pod uwagę jego stan somatyczny, przyjmowane leki oraz zadbać o systematyczność leczenia edukując najbliższych pacjenta i/lub jego opiekunów.
Trudno powiedzieć jednoznacznie, gdzie kończy się odchudzanie i dbałość o sylwetkę, a zaczynają zaburzenia jedzenia. Wydaje się, że choroba zaczyna się wtedy, gdy odchudzająca się osoba traci kontrolę nad zachowaniami związanymi z jedzeniem.
Zaburzenia odżywiania rozwijają się pod wpływem czynników środowiskowych i osobowościowych. Nieco mniejsze znaczenie mają czynniki genetyczne i organiczne (związane z morfologią mózgu). Objawy poszczególnych jednostek chorobowych są różnorodne.
Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny jest ciężkim zaburzeniem psychicznym. Pojawienie się tej choroby to nie jeden punkt zwrotny, lecz długotrwały proces. Objawy anoreksji:
- celowa utrata wagi wywołana i / lub podtrzymywana przez osobę chorą, w konsekwencji prowadząca do znacząco niskiej masy ciała w kontekście wieku, płci,
- nasilona obawa związana z przyrostem masy ciała i przytyciem, nawet w przypadku niedostatecznej masy ciała,
- uzależnienie samooceny od kształtu i masy ciała.
Bulimia, czyli żarłoczność psychiczna, charakteryzuje się występowaniem naprzemiennych okresów niejedzenia z napadami gwałtownego, nadmiernego objadania się z następującymi później zachowaniami kompensacyjnymi (wymioty, środki przeczyszczające, odwadniające). Często napad poprzedzony jest uczuciami niepokoju lub narastającego napięcia nerwowego. W czasie trwania napadu objadania się, osoba chora ma poczucie całkowitego braku kontroli i niemożności przerwania jedzenia. Towarzyszą temu pierwotnie uczucie ulgi, następnie ogromne poczucie winy. Objawy bulimii:
- nawracające epizody objadania się charakteryzujące się poczuciem braku kontroli nad jedzeniem,
- nawracające, nieodpowiednie zachowania podejmowane po to, aby zapobiec przyrostowi masy ciała takie jak samoprowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, moczopędnych, głodówki lub nadmierne ćwiczenia fizyczne,
- uzależnienie samooceny od kształtu i masy ciała.
Zaburzenia odżywiania charakteryzuje wysoką śmiertelnością i wysokim ryzykiem samobójczym, nawet 20% osób z anoreksją ginie z powodu powikłań somatycznych albo samobójstwa.
Leczenie zaburzeń odżywiania opiera się na psychoterapii, u osób młodych na terapii systemowej (rodzinnej). Leki stosowane są w drugiej kolejności, np. w przypadku pojawienia się objawów depresyjnych. W leczeniu bulimii udokumentowaną skuteczność mają leki przeciwdepresyjne (fluoksetyna).
Specjaliści zajmujący się w Medir tym problemem:
dr n. med. Paweł Kropiwnicki
dr n. med. Oliwia Gawlik-Kotelnicka
lek. Justyna Szyburska