Coraz więcej osób korzysta z pomocy psychoterapeutów. Świadczy to o co raz większym zapotrzebowaniu na tego typu usługi, ale także rosnącej świadomości społecznej oraz gotowości korzystania z tego typu rozwiązań. W psychoterapii biorą udział osoby starsze i młodsze; coraz częściej zdarza się, że przychodzą nastolatkowie, którzy sami proszą o takie spotkanie swoich rodziców.

Psychoterapia jest formą leczenia metodami psychologicznymi (za: Popiel i Pragłowska). Badacze na świecie sprawdzają efektywność różnych metod i określają szczegółowe wytyczne pracy z konkretnymi chorobami. Mają je lekarze różnych specjalności, ale mają i psychoterapeuci. To oznacza, że jeśli mamy zdiagnozowaną na przykład depresję, zaburzenie osobowości z pogranicza, czy fobię społeczną, to istnieją wytyczne jak postępować, aby efektywnie rozwiązywać wynikające z rozpoznanych zaburzeń trudności. Takie zasady znają i uwzględniają w swojej pracy osoby odpowiednio do tego przeszkolone.

Niestety w Polsce pacjenci nie są odpowiednio chronieni – nie istnieje ustawa określająca kto może świadczyć takie usługi i mianować się psychoterapeutą. Wynika to z różnych kwestii, a środowisko psychoterapeutów od lat pracuje nad tym, by taki dokument powstał. Na tę chwilę pozostaje nam jedynie edukacja, rozpowszechnianie informacji, które pozwolą świadomie wybrać odpowiednią osobę. Na co warto zwrócić uwagę szukając dla siebie psychoterapeuty?

1. Czy jest psychologiem. Bycie psychologiem nie jest warunkiem koniecznym do bycia psychoterapeutą. Dla ochrony pacjentów oraz jakości świadczonych usług, ośrodki szkolące przyszłych terapeutów przyjmują na szkolenia wyłącznie psychologów, psychiatrów oraz (czasami) magistrów kierunków pokrewnych (np. resocjalizacja, pedagogika). Ta kwestia może okazać się istotna jeśli w toku diagnozy będzie potrzeba wykonywania testów – tymi mogą posługiwać się wyłącznie magistrzy psychologii. Do pacjentów należy wybór – czy chcemy żeby nasz psychoterapeuta miał dodatkowe pięć lat ugruntowanej wiedzy dotyczącej funkcji poznawczych, emocjonalnych, teorii osobowości, metodologii, znajomości fizjologii człowieka – czy zależy nam na czymś innym, na przykład jego rozbudowanym zapleczu filozoficznym czy doświadczeniach z zakresu resocjalizacji.
2. Czy swoją pracę poddaje superwizji. Superwizja, mówiąc najprościej, to spotkanie dwóch psychoterapeutów, na którym jeden przedstawia drugiemu – posiadającemu większe doświadczenie i wiedzę – swoje wątpliwości, pytania, metody pracy. Superwizor to psychoterapeuta certyfikowany, który dodatkowo przeszedł szkolenie z zakresu superwizji, ma odpowiedni staż i doświadczenie w pracy. Co superwizja daje pacjentowi? Pewność, że jego proces terapeutyczny jest prowadzony obiektywnie, zgodnie ze sztuką, z największą troską o jego dobro.
3. Gdzie się szkolił. Ścieżka edukacyjna psychoterapeuty powinna być klarowna, podobnie jak lekarza czy innych specjalistów, którym powierzamy swoje zdrowie. Istnieją ośrodki szkolące posiadające atesty uznanych towarzystw (m.in. PTTPB, PTP) i absolwenci takich ośrodków muszą spełnić bardzo wiele warunków. Wybierając psychoterapeutę z solidnym wykształceniem mamy pewność, że ta osoba odbyła praktyki kliniczne, swoją własną psychoterapię, nieustannie podnosi swoje kwalifikacje.
4. W jakim nurcie pracuje. Mamy na świecie kilka wiodących nurtów psychoterapii: psychodynamiczny, poznawczo-behawioralny, systemowy, humanistyczny (za: Lidia Grzesiuk). Z nurtu wynika wiele kwestii, które mogą odpowiadać pacjentowi lub nie (np. na ile aktywny i dyrektywny jest psychoterapeuta, czy spotkania są mniej lub bardziej ustrukturalizowane, jak długo trwa psychoterapia, jakimi technikami, narzędziami posługuje się psychoterapeuta).
5. Bycie członkiem towarzystw polskich lub europejskich zrzeszających psychoterapeutów. Nie jest to warunek konieczny, ale stanowi potwierdzenie, że psychoterapeuta pracuje zgodnie z pewnymi normami etycznymi. Towarzystwa chronią pacjentów przed nadużyciami, a psychoterapeutów przed lukami prawnymi. W Polsce to między innymi Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Polskie Towarzystwo Terapii Poznawczej i Behawioralnej.

Depresja to nie jeden czy dwa objawy. To kombinacja różnych myśli, uczuć, zachowań i doświadczeń. Psychologowie i psychiatrzy stworzyli system oceny i kategoryzacji tego nieuchwytnego, złożonego zbioru symptomów. Fachowa diagnoza, jaką stawiamy, brzmi „duże zaburzenie depresyjne”, co oznacza, że pacjent miał obniżony nastrój i obniżoną aktywność przez dwa tygodnie oraz możemy stwierdzić przynajmniej cztery z następujących objawów:

– poczucie bezwartościowości lub poczucie winy

– trudności z koncentracją lub podejmowaniem decyzji

– zmęczenie i osłabienie

– bezsenność lub nadmierna senność

– brak apetytu, utrata lub wzrost wagi

– uczucie spowolnienia lub pobudzenia w działaniu

– myśli o śmierci lub samobójstwie

Zanim postawimy diagnoz, musimy wykluczyć dolegliwości somatyczne, które mogą dawać objawy depresji, np. zaburzenia funkcji tarczycy i wiele innych. Bierzemy też pod uwagę sytuację życiową pacjenta. Na przykład nie diagnozuje się depresji u osób w żałobie chyba, że stan przygnębienia trwa długo.

Jak zaleca NICE (National Institute for Health and Care Excellence) osoby z objawami depresji powinny rozważyć farmakoterapię lub regularną psychoterapię w nurcie poznawczo-behawioralnym.

fragment książki Roberta L. Leahy’ego „Pokonaj depresję, zanim ona pokona ciebie”

nice.org.uk

https://www.youtube.com/watch?v=EJ_S5Rjt_iI

Depresja to nie jeden czy dwa objawy. To kombinacja różnych myśli, uczuć, zachowań i doświadczeń. Psychologowie i psychiatrzy stworzyli system oceny i kategoryzacji tego nieuchwytnego, złożonego zbioru symptomów. Fachowa diagnoza opiera się na czterech grupach objawów depresji, których pacjent doświadcza przez minimum 2 tygodnie: zaburzenia nastroju, zaburzenia poznawcze, zaburzenia motywacji i zaburzenia somatyczne. W skrócie, główne objawy, na które należy zwrócić uwagę to:

• obniżony nastrój (smutek, przygnębienie),
• problemy ze snem (bezsenność, nadmierna senność, budzenie się nad ranem),
• zmniejszenie odczuwania przyjemności,
• zaprzestanie aktywności, która wcześniej sprawiała satysfakcję (hobby, spotkania z przyjaciółmi)
• zmiana apetytu (zmniejszenie lub zwiększenie),
• zmęczenie, zanik chęci do życia,
• poczucie winy i małej wartości, poczucie bezużyteczności,
• niepokój, lęk,
• trudności z koncentracją i zapamiętywaniem,
• trudności z podejmowaniem decyzji
• obniżone libido,
• objawy somatyczne,
• myśli o śmierci, zachowania samobójcze.

Dominującymi objawami depresji w ramach zaburzeń nastroju są smutek, przygnębienie, poczucie bezwartościowości i wina, a cierpiący na nią rzeczywiście nie są w stanie podczas rozmowy powstrzymać się od płaczu. Jednak nastrój ten zależy również od pory dnia. Zwykle osoby z depresją najgorzej czują się rano, a w ciągu dnia ich nastrój nieco się poprawia. Oprócz smutku i winy często pojawia się niepokój, dlatego często zaburzenie depresyjne uznawane jest za zaburzenie lękowe lub wręcz diagnozuje się zaburzenie depresyjno-lękowe. Prawie każdy cierpiący na depresję pacjent odczuwa jednocześnie niepokój, ale może on również wystąpić także przy braku depresji.

Ponadto niemal tak samo często, jak poczucie smutku i winy, występuje brak zdolności do gratyfikacji oraz odczuwania radości z życia. Czynności, które osobie dawniej dawały przyjemność, po zachorowaniu stają się nudne. Na początku depresji utrata zainteresowań dotyczy tylko kilku zajęć, lecz wraz z nasilaniem się choroby zaczyna ona obejmować prawie wszystkie aktywności chorego. W miarę rozwoju objawów depresji, odczuwanie radości z hobby, rekreacji lub życia zawodowego czy rodzinnego słabnie. Osoby, które przed zachorowaniem były duszą towarzystwa, w jej następstwie zaprzestają jakichkolwiek kontaktów. W efekcie nawet dające przyjemność aktywności biologiczne, takie jak jedzenie lub seks, tracą swój sens.

Bywa tak, że nie jesteśmy w stanie sami poradzić sobie ze swoimi trudnościami – nadmiernym lękiem, dogłębnym smutkiem, bezsennością, zalewającymi emocjami. Dzieje się tak często. Wyniki badań epidemiologicznych wskazują, że nawet co czwarta osoba spełnia kryteria zaburzenia psychicznego, czyli takiego nasilenia objawów, który powoduje znaczne cierpienie i niekorzystnie wpływa na nasze funkcjonowanie. Tak, jak w przypadku innych kłopotów zdrowotnych najlepszym pomysłem jest konsultacja u osoby, która posiada odpowiednie wykształcenie i doświadczenie, jak również gotowość do podjęcia spersonalizowanego (indywidualnego i dogłębnego) procesu diagnostycznego i, jeśli zachodzi taka potrzeba, terapeutycznego. Na tym etapie często pojawia się pytanie do jakiego specjalisty się udać? W czym może pomóc lekarz psychiatra, a w czym psychoterapeuta?

Psychiatra to lekarz. Człowiek, który ukończył studia medyczne i 5-letnią specjalizację z psychiatrii. Psychiatria, jako jedna z podstawowych specjalizacji medycyny, zajmuje się farmakologicznym leczeniem i zapobieganiem chorobom i zaburzeniom psychicznym. Zatem od lekarza tej specjalności możemy oczekiwać, że na wizycie przeprowadzi dokładne badanie psychiatryczne, postawi diagnozę zgodną z kryteriami diagnostycznymi oraz – jeśli będzie widział taką potrzebę – przepisze leki, których zadaniem będzie zniwelowanie cierpienia i powrót do zdrowia.

Pierwsza wizyta to zazwyczaj rozmowa. Pacjenci często zwracają uwagę na to, że psychiatrzy nie są ubrani w lekarskie kitle, a rozmowa z nimi jest dłuższa niż u innych specjalistów (trwa nawet godzinę). Nie trzeba się na nią wyjątkowo przygotowywać, specjalista sam prowadzi rozmowę tak, by zebrać wszystkie informacje niezbędne do postawienia diagnozy. Czasami lekarz będzie zachęcał do rozpoczęcia farmakoterapii, czasami poprosi o dodatkowe konsultacje lekarskie lub psychologiczne. Lekarz psychiatra jest uprawniony do wystawiania recept oraz zwolnień lekarskich, skierowań do szpitala lub na badania laboratoryjne.
Leczeniu psychiatrycznemu towarzyszy wiele stereotypów, które sami lekarze bardzo chętnie wyjaśniają. Doskonale zdają sobie sprawę, że pierwsza wizyta często jest dla pacjentów stresująca, są empatyczni i merytorycznie tłumaczą dlaczego zalecają daną metodę leczenia. Tłumaczą jak działają leki, w czym pomagają, a jakie mają ograniczenia.

Psychoterapeuta to osoba, które skończyła studia psychologiczne lub medyczne, a dodatkowo 4-letnią szkołę psychoterapii w wybranym nurcie. Zatem formalnie powinna to być osoba, która ma za sobą co najmniej dziewięć lat specjalistycznego kształcenia, podlega stałej superwizji, regularnie się dokształca i działa zgodnie ze światowymi wytycznymi (np. nice.org.uk). To oznacza, że psychoterapeuta po postawieniu rozpoznania może zasugerować pacjentowi znalezienie innego, bardziej efektywnego nurtu czy sposobu leczenia. Te wszystkie regulacje sprawiają, że pacjent może czuć się bezpiecznie i efektywnie leczony. Psychoterapia jest bowiem skuteczną formą leczenia zaburzeń i chorób psychicznych. O ile lekarze psychiatrzy leczą lekami, o tyle psychoterapeuci leczą metodami psychologicznymi. Wykorzystywane metody w dużej mierze zależą od nurtu, w którym pracuje psychoterapeuta. Sesje psychoterapeutyczne trwają zazwyczaj 45-50 minut. Odbywają się z dużą regularnością ustaloną na początku z pacjentem, dopasowaną do rozpoznania oraz możliwości pacjenta. Do pierwszej wizyty nie trzeba się przygotowywać. Terapeuta zaczyna od zdiagnozowania problemów pacjenta i dopasowania najefektywniejszych metod do jego trudności.
Psychoterapeuta może wystawiać opinie o stanie zdrowia pacjenta. Jeśli jest psychologiem, to może przeprowadzać testy i diagnozy psychologiczne. Nie może natomiast wystawiać zwolnień lekarskich, ani przepisywać leków.
Do lekarza psychiatry kierujemy się bezwzględnie w przypadku pojawienia się myśli samobójczych oraz objawów uniemożliwiających codziennie funkcjonowanie: trudnościami ze snem, odżywianiem, urojeniami, halucynacjami. Jeśli objawy nie przybrały takiego natężenia lub nie jesteśmy pewni co robić; jeśli bardziej niż objawy fizyczne doskwierają nam uporczywe myśli, zamartwianie, trudny do ukojenia lęk, spadek nastroju to możemy skierować się na wizytę do psychoterapeuty.
Siłą poradni Medir jest jej zespół, do którego należą doświadczeni psychiatrzy i psychoterapeuci oraz terapeuci m.in uzależnień, specjaliści zajmujący się seksuologią, a także diagności zajmujący się zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Wszyscy pracujący w naszej poradni – lekarze, psychoterapeuci, terapeuci i diagności – blisko współpracują, dzięki czemu pacjenci mogą liczyć na nowoczesną, szybką, kompleksową i skuteczną pomoc.