Ten chłopiec, który nie patrzy Ci w oczy, nie naśladuje, nie reaguje na swoje imię, nie bawi się z rówieśnikami, zawsze sam, sprawia wrażenie nieobecnego, jak by nie słyszy i nie widzi tego, co wokół, to może być dziecko przejawiające zachowania ze spektrum autyzmu.

W rozpoznaniu i podjęciu leczenia liczy się czas i doświadczony – w rozpoznawaniu zaburzeń neurorozwojowych – diagnosta: lekarz psychiatra, psycholog, logopeda lub neurologopeda oraz pedagog.

Dziś przybliżymy Ci zachowania, reakcje dziecka, które warto skonsultować z lekarzem psychiatrą. Mogą, choć nie muszą, być oznakami autyzmu. Zdarzają się nawet w okresie niemowlęcym, jednak najczęściej rodzice lub opiekunowie zauważają, że ich dziecko rozwija się inaczej około 2 roku życia.

W dużej mierze objawy autyzmu związane są z szeroko rozumianym obszarem komunikacji – może to być zarówno problem z nawiązywaniem kontaktu, zwyczajną rozmową, ale również to, że dziecko nie mówi, ma kłopoty z mówieniem, nie odpowiada na proste pytania, nie zadaje prostych pytań, nie naśladuje, wydaje się jak by nie słyszał.

Ważnym sygnałem we wczesnym rozwoju dziecka w tej sferze jest to, że dziecko nie gaworzy oraz, że ma niezwykle ubogą mimikę, nie wyraża emocji, sprawia wrażenie nieobecnego, nie podąża za Twoim wzrokiem, nie nawiązuje kontaktu wzrokowego (jesteś „niewidoczny”). Jeśli dziecko na Twój uśmiech czy zawołanie go po imieniu nie wykazuje zainteresowania, nie reaguje, nie zaciekawia się, i jest to sytuacja powtarzająca się, zalecane jest skonsultowanie się z lekarzem i/lub diagnostami spektrum autyzmu.

Sygnałem wskazującym na możliwe zaburzenie ze spektrum autyzmu może być również podobny brak zainteresowania i entuzjazmu podczas wspólnych aktywności z rówieśnikami: gdy nie reaguje na zachęcanie do zabawy przez inne dziecko, nie zwraca uwagi na zabawki, którymi rówieśnik chce się wspólnie bawić, nie wchodzi w interakcje z osobami przebywającymi w tym samym pokoju, szczególnie, jeśli są to znane i bliskie dziecku osoby np. babcia czy dziadek, zaprzyjaźniona sąsiadka.

Dziecko ze spektrum autyzmu wykazuje nietypowe zainteresowanie powtarzalnymi czynnościami. Jeśli zaczyna się bawić, to w taki sam sposób jak wczoraj, przedwczoraj, tydzień temu, tę samą zabawką i w ten sam sposób, przez wiele godzin. Wszelkie próby zmiany zabawy, zachęcanie do innego wykorzystania zabawki, kończą się szybkim powrotem do rutynowych czynności i stereotypowych zachowań.

Uwagę rodzica powinno również zwrócić zainteresowanie dziecka nietypowymi przedmiotami. Nie bawi się ono zabawkami dziecięcymi, ale np. przedmiotami do użytku domowego i układa z nich regularne figury, rzędy.

Powtarzalność przejawia się również w długotrwałym wpatrywaniu się w jednostajny powtarzalny ruch, który fascynuje dziecko. Dlatego jest tak zainteresowane np. obracającym się praniem w pralce, migającymi lampkami, pracującymi wycieraczkami samochodu, kroplami deszczu spływającymi po szybie.

Powtarzalność u osób z autyzmem przejawia się również w skrajnie uporządkowanym, powtarzalnym rytmie dnia i czynności. W praktyce może się to objawiać np. dążeniem do schematycznego sposobu ubierania się (kolejność poszczególnych części ubranek zawsze ta sama), pokonywania drogi do przedszkola / szkoły (ta sama ulica, te same płyty chodnikowe, przystanięcie w tym samym miejscu, czego nie wymusza bieżący ruch uliczny itp.). Odstępstwo od tych rytuałów i reguł może powodować odczuwanie niepokoju, stresu, zachowań agresywnych.

Warto pamiętać, że diagnozę autyzmu zawsze stawia lekarz. Zachowania, reakcje, objawy wskazujące na spektrum autyzmu to zachowania z pogranicza wielu specjalności, dlatego lekarz z reguły współpracuje z zespołem specjalistów: psycholog, neurologopeda, pedagog.

Zdarza się, że lekarz stawia diagnozę na pierwszym spotkaniu, jednak pamiętaj, że kluczowa w wychwyceniu niuansów zachowania jest przede wszystkim obserwacja dziecka w trakcie zabawy, w pokoju z zabawkami, w naturalnych sytuacjach dnia codziennego.

Dlatego wg standardów diagnostycznych zaleca się obserwację podczas zabawy, zarówno przez lekarza, jak i psychologa, logopedę. Częścią diagnozy powinien być również wystandaryzowany protokół obserwacji – tzw. ADOS.